1 ste dag, dinsdag 2 september.
Al om kwart voor acht worden we verwacht op de verzamelplaats op het Zep-terrein. We worden verwelkomd door Liesbeth, Sietske en Hermine, onze reisgids. En wat leuk, onze buschauffeur Miranda is er ook weer; zij is al druk bezig alle koffers in de kofferruimte een plaatsje te geven. Iets na achten vertrekken we met 34 mensen richting Frankrijk. Volgens Liesbeth krijgen we vier dagen droog weer, maar anderen hebben een andere voorspelling gezien; we gaan het allemaal beleven. Via Gent rijden we naar de Westouter in België, waar we na een kleine wandeling terechtkomen in de Westhoek Garden van Willy en Henriette Lievens-Gevaert. Een ouder echtpaar, die tijdens hun werkzaam leven in de Mode-industrie zaten. Toen zij nog werkten hebben ze tijdens hun verlof veel tuinen bezocht, voornamelijk in Engeland. Dit was de aanleiding om na hun pensionering zelf een tuin te ontginnen, want dat was het wat ze kochten: een ruïne met 50 ha grond.
Met de oude stenen wordt een woonhuis met prachtige gevel gebouwd met daarachter appartementen; al hun ideeën worden in de tuin uitgewerkt. Ideeën te over, die allen worden uitgevoerd samen met een tuinarchitect. Een grote landschapstuin van 1,5 ha werd het resultaat, waardoor zij eigenlijk het onderhoud niet meer kunnen bijbenen. “Elke dag is er genoeg werk, maar rustig aan”, is wat Willy zei. “Snoeischaar altijd bij de hand.” De tuin grenst aan een groot natuurgebied, en een weide met twee ezels. Het beeld van een liefdespaar, dat in de Italiaanse tuin staat langs de vijver maakt veel indruk op ons, als ook de Prairie-tuin, met de vele mooie grassen. Willy laat ons vol trots ook de nieuwste borders zien, de tuin van de toekomst.
Weer terug in de bus, gaan we op weg naar Jardin des Lianes in Cheriennes in Frankrijk. De tuin heeft het predicaat ‘Jardin Remarquable’ gekregen. Ook voor ons is het een tuin met een gouden randje. Een lief echtpaar ontvangt ons en zij vertellen dat zij veertig jaar geleden zijn begonnen met deze tuin. Zij beoogden een vrije, romantische en toch wilde tuin van 5.400 m2 aan te leggen die gemakkelijk te onderhouden zou zijn. Drie hoofdthema’s zijn: de bomen, Hydrangea’s en de geurende rozen. Wat een mooie tuin. Hoewel de eigenaren excuses maken omdat de tuin er nu uitziet zoals normaal in oktober. Dat komt uiteraard door de lange droge perioden. Er zijn nl al bomen die hun bladeren laten vallen. Je kunt eindeloos door de bostuin wandelen en we worden steeds opnieuw verrast door de grote verscheidenheid van prachtige hortensia’s en geurende rozen. Ook de vele bomen met prachtige stammen geven een overweldigende indruk.
Iets na half vier gaan we de tuin verlaten en krijgen we buiten de bus koffie en een knabbeltje. En dan gaan we op weg naar ons hotel in Saint Valéry – en - Caux.

Addy Simonse en Will Berg.

2 e dag, woensdag 3 september.
Na een lange eerste dag mochten we op woensdag wat later beginnen en verscheen iedereen om een uur of acht aan het ontbijt met verhalen over deze eerste nacht in hotel Casino. Voor sommigen was het te warm en was er geworsteld met de instellingen van ventilator en temperatuur, vaak zonder resultaat. Maar alles went en kon er toch geslapen worden. Zo’n eerste ontbijtbuffet is altijd weer een verkenningstocht: waar staat de boter, hoe werkt de koffiemachine, waar zet ik mijn blad en bord bij het opscheppen etc. Iedereen kwam na wat gehannes toch aan zijn trekken en we stapten voldaan om 9 uur weer in een schone en frisse bus - hulde aan onze chauffeuse Miranda.
Op het programma stond een bezoek aan Chateau de Miromesnil nabij Tourville – sur – Arques, in de buurt van Dieppe, zo’n klein uur rijden. Op weg naar het kasteel werden we door onze reisleidster Hermine voorbereid op wat we te zien zouden gaan krijgen en ze zei geen woord te veel. Na een korte wandeling stonden we voor de hekken van een imposant gebouw met een brede oprijlaan. De tuin is in 1948 aangelegd door de grootmoeder van de huidige eigenaar. Haar naam was Simone de Vogue. Ooit werd hier de beroemde schrijver Guy de Maupassant geboren. We werden ontvangen door een allervriendelijkste gids die ons in het Engels toesprak. Het leek wel of we naar een aflevering van “Alo, alo” keken, maar het belangrijkste was dat we hem begrepen. Hij vertelde ons over de geschiedenis van het kasteel en leidde ons er vervolgens in rond. We bekeken de kamers van de benedenverdieping die nog helemaal in stijl waren ingericht en aangekleed. Plots sprong onze gids achter vleugel en met ferme aanslag speelde hij twee prachtige muziekstukken. Terwijl een groot deel van het gezelschap al was doorgelopen naar een andere kamer, kwam er nog een toegift. Het klonk prachtig en paste helemaal bij de omgeving. Je kon je helemaal voorstellen hoe het er hier vroeger aan toeging.
Vanuit het kasteel stapten we op het bordes en hadden zicht op een gazon omringd door majestueuze bomen. Het gazon was niet een strak Engels gazon maar werd gemaaid op Franse wijze met een patroon van hoge vierkanten en lage paden. Bij dit uitzicht hoorde het “aha” effect: een vanuit het huis onzichtbare afscheiding. De illusie wordt gewekt dat de tuin één geheel vormt met het uiteindelijke landschap. En dat gebeurde hier heel duidelijk. Interessant te horen dat het “aha” geen vertaling behoefde: dat is een internationale uitdrukking.
Van daar liepen we naar de ommuurde tuin waar we “vrij” gelaten werden. Wat een kleurenweelde en diversiteit aan gewassen. Een prachtige “potager” met bloemen, fruit en groenten. Dit alles onder een bewolkte hemel met aan het eind van de morgen wat lichte motregen. De lunch werd geserveerd in het bijgebouw. Op tafel kwamen vleeswaren, rijke salades en brood en op elke tafel twee flessen cider. Dit alles werd afgesloten met een flinke fruitsalade waarbij het opviel hoe klein de fruitstukjes gesneden waren wat een teken was van de verfijnde zorg die aan deze lunch besteed was. Na nog een kopje koffie weer de bus in.
Met een busrit van een half uur kwamen we aan bij de tuin Le Vasterival, vlak aan de kust. Donkere wolkenluchten hingen boven ons toen de vrouwelijk tuinchef in helder Engels (geen “alo, alo”) begon aan haar inleiding. De tuin is een schepping van prinses Stürdza, een dame (alweer!) van Noorse komaf die haar titel te danken had aan een huwelijk met een Roemeense prins. De omschrijving van de tuin in de reisgids had grote verwachtingen gewekt en iedereen keek vol verlangen uit naar dit bezoek. Maar helaas, de wolken werden donkerder en snel moesten extra paraplu’s aangedragen worden en regenjassen aangetrokken. Ondanks de nattigheid ging de groep de tuin in maar spoedig werd het te bar met de regenval. Door de hoogteverschillen veranderden gazon en paden in watervallen en werd de situatie onder de hoge bomen te precair. De 4 tuinlieden dreven de tuinliefhebbers de heuvel op, weg uit de gevarenzone. Er kwam later wel een mager zonnetje maar de bodem was te nat en te glad om gevaarloos te betreden. Drie deelnemers hadden zich wijselijk in het wc-gebouw schuilgehouden en ontsprongen de koude douche. Het bezoek is letterlijk in het water gevallen.
Ondanks deze tegenvaller stapten we weer vrolijk de bus in en kregen een toeristisch ritje als pleister op de wonde.
Een city tour door Dieppe, langs haven en boulevard en door naar Veules les Roses. De zon scheen weer dus konden we uit de bus voor een korte, pittoreske wandeling langs de kortste rivier in Frankrijk: van bron tot zee 1 kilometer. En toen was het tijd om weer naar Saint Valery – en – Caux te gaan. Halverwege stapten twee dames uit om over het strand naar ons hotel te lopen. Door de vervroegde terugkeer was er nog even tijd om vóór het diner vanuit het hotel naar de zee te lopen. Velen deden dat. De dag werd afgesloten met een copieus dessert zodat niemand nog te klagen had over het hebben van trek.
Dus twee prachtige tuinen vandaag en alle twee ontwikkeld door dames. Waar zijn de heren en waarom zijn het de dames die dit doen? Die vraag werd in de bus gesteld maar een duidelijk antwoord werd niet gevonden.

Veere, 11 september 2025 ArndJan van Wijk

3de dag, donderdag 4 september.
Gisteren had het letterlijk ‘gedonderd’ met een stortbui zó heftig dat we helaas het bezoek aan Le Jardin du Vasterival voortijdig hadden moeten beëindigen wegens acuut levensgevaar van bliksem en glibberige steile paadjes. Gelukkig hadden we nog wel van het lieflijke straatje met riviertje in Veules-les-Roses kunnen genieten met een typisch Normandisch huis met rieten dak met op de vorst een rij stengels van irissen die nu uitgebloeid waren.
Maar vandaag zag het er goed uit en moesten we al vroeg (8.30 h) in de bus om op tijd in Étretat de wonderbaarlijke Jardins d’ Étretat te bezoeken die voor velen van ons slechts te bereiken was op de hoge kliffen rondom de oude havenstad met een trammetje vanuit het centrum voorafgegaan door een ‘locomotiefje’ op benzine dat schokkend en slingerend door de nauwe straatjes van het centrum en vervolgens via een weg met haarspeldbochten naar de top van de klif en ingang van de tuin klom. Wat een uitzicht over de haven, het kiezelstrand en omringende krijtrotsen aan zee!
De Jardins d’ Étretat en de zout-resistente beplanting die in het begin van de vorige eeuw ontworpen en ingeplant is, is niet eenvoudig te beschrijven en ook niet goed te fotograferen; je moet hem ‘ondergaan’ door te lopen door de steile slingerende paadjes en trappen onder oude bomen, langs mee-slingerende perfect in model geschoren buxus-hagen en kleine en grote héél verschillende kunstobjecten. Dit alles als een eerbetoon aan artiesten als Monet, maar ook hedendaagse kunstenaars. Tussen die slingerende en spiralende buxus-hagen lagen grote (doorsnede tot wel een meter) grijze glimmende ballen met gezichten met verschillende uitdrukking die ik misschien het beste met ‘bolle toeten’ beschrijf
We keerden terug naar het oude centrum ook weer in het trammetje en werden bij de eindhalte losgelaten voor een ruime lunchpauze met zakgeld van de organisatie als compensatie voor de teleurstelling van de vorige dag. Er was een gezellige koopstraat en een levendige weekmarkt. Voor ieder wat wils. Het geplande bezoek aan de door onze voortreffelijke gids Hermine niet eerder bezochte Les Jardins Suspendus in Le Havre werd onderweg ernaartoe verstoord door een pijnlijk incident met heet water uit een thermoskan met een nare brandwond met blaren als gevolg, die uiteindelijk toch zorgvuldig behandeld konden worden met een aparte rit naar een ’Pharmacie’. Achteraf begrepen wij - met Hermine! - niet waarom de tuinen ‘Hangende Tuinen‘ werden genoemd in een hoog boven de stad gelegen monumentale militaire vesting, waarvan de bouw was begonnen in 1856 en nooit het verdedigende doel voor de stad noch voor Frankrijk, heeft gehad; behalve misschien voor Nazi-Duitsland als deel van de ‘Atlantic Wall’ tegen een geallieerde invasie in de Tweede Wereldoorlog. Vanaf deze wallen een schitterend uitzicht over Le Havre en zijn havens.
Sinds 2008 zijn de wallen van het fort gebruikt voor de aanleg van een grote verzameling planten en heesters uit de hele wereld, allen voorzien van goed leesbare bordjes, verschillende thema-tuinen, een doolhof en op de enorme binnenplaats grote, ook tropische, kassen ingedeeld naar landstreek en klimaat. Een prachtige echt moderne Hortus Botanicus, sinds 2017 met een groot gewelfd leeg kruitmagazijn onder een berg van aarde dat ook gebruikt lijkt te zijn als kerk met aan de achterwand een afgebladderde muurschildering van de kruisiging van Christus met Maria en de apostel Johannes treurend eronder.
Onze uitstekende chauffeur Miranda had haar bus vlak bij de ingang, heel dicht langs de heg op het gras geparkeerd. In en uitstappen moest dus over een smalle strook; gelukkig hadden wij allen bij het uitstappen de twee verse hondendrollen weten te vermijden. Na het bezoek van de bus naar de Pharmacie stond de bus iets anders en waren het er geen 2 maar drie! Gelukkig was er éen medereiziger die wat eerder terug was, die ze alle drie niet alleen had opgemerkt maar ook bereid was ze met een paar weggooihandschoenen te verwijderen. Het was ondenkbaar dat er niemand van de rest van ons gezelschap niet tenminste in éen van die vieze drollen getrapt zou hebben en daarmee de vloerbedekking van de nieuwe Mercedes zou hebben besmeurd en ons allen de terugreis in de stank zou hebben gezet óf Miranda voor de opgave geplaatst de boel grondig schoon te maken. We zijn aan een ramp ontkomen. Een speelgoedschepje in de bagageruimte zou tot de standaarduitrusting van de bus moeten horen, toch? We waren weer veilig en op tijd in ons Hotel de Casino in Valerie - en - Caux, klaar voor weer een lekkere Franse avondmaaltijd. Hierboven meldde ik dat we niet wisten hoe de naam ‘Les Jardins Suspendus’ vertaald moest worden: ‘hangende tuinen’ hebben we deze derde dag geen van allen gezien. Ik denk dat de Fransen in de war zijn met het Nederlandse woord ’suspense’ dat ook ‘spanning>spannend>opwindend enz. kan betekenen. Ik vond ‘Spannende Tuinen’ een misschien betere vertaling.

Gregor (George Joosten)

4 e dag, vrijdag 5 september
Na een lekker ontbijt, terug naar de kamer, onze koffers gepakt en om 9.00 uur de bus in naar het plaatsje Morvillers-Saint-Saturnin. Daar gaan we de tuin: Jardin Floral du Château de Digeon bezoeken. We worden hartelijk ontvangen door de heer des huizes François Goisque. Na een korte uitleg over het Château neemt hij ons mee op een rondleiding over zijn prachtige landgoed. Door de schuur lopend met een prachtig houten dak, komen we bij allemaal eilandjes die een tuin vormen gevuld met bloemen, struiken en bomen. We zien een hele bijzondere boom met prachtige vruchtjes (blauw hartje met rode blaadjes), dit blijkt de pindakaas boom te zijn. Deze naam dankt hij aan de sterke pindakaas geur van de bladeren.
Verder in de tuin zien we 2 enorme reuzen; de Ginko biloba en de Sequoia. Daarna lopen we door naar le Potager. Hier zien we meerdere moestuinen met verschillende vormen, kleuren, groenten gecombineerd met eenjarigen, heesters en vaste planten.
Werkelijk zo mooi, het leek wel kunst! Binnen in het Château krijgen we een heerlijke lunch met cider en salades, geserveerd door zijn vrouw Emmanuelle.
Daarna de bus in voor het laatste stuk van de thuisreis. Helaas even in de file, en daardoor moest buschauffeuse Miranda een verplichte extra pauze nemen. De jaarlijkse quiz in de bus werd dit keer gewonnen door Sylvia, Proviciat! Het was weer een prachtige tuinenreis, mede te danken aan onze “spinnige” Hermine en stoere Miranda, en natuurlijk onze eigen Groei & Bloei organisatie Liesbeth en Sietske. Hartelijk dank voor alles!

Annemarie Rietveld en Irene Koole